Literair Café | Een aovond in’t plat

De Koppelkerk organiseert ‘een aovond in ’t plat’. Het evenement brengt met muziek, poëzie en mooie verhalen een ode aan het dialect van deze streek. Met onder anderen Jan Ottink, Betty Wassink, Ankh Gussinklo en Joop Hekkelman.

Bij tweetaligheid denk je misschien niet direct aan iemand die thuus plat praot en op’t werk Algemeen Nederlands. Beschaafd kun je beide talen noemen, en misschien vertelt de taal wel meer over de streek dan je zou vermoeden.

Nedersaksisch: wat is dat?

Nedersaksisch is een erkende taal waarvoor geen uniforme spellingsregels gelden. Dat maakt het aanleren van het lezen schrijven lastig. Regionaal zijn er binnen het Nedersaksische taalgebied een aantal spellingsvarianten ontwikkeld. In de Achterhoek is dat de zogenaamde ‘Wald’-spelling.

Vaak horen we van mensen dat het aanleren van een dialect erg moeilijk is. Als het om de tongval gaat kan dat niet worden ontkend. Verder is het net als vroeger op school: rijtjes vervoegingen leren enzovoort. Het advies van één van onze gasten, Joop Hekkelman, is: spreek de woorden altijd hardop uit, dan hoor je wat je zegt, worden klanken meer eigen en leer je al doende geschreven tekst toe te passen en te begrijpen. Wellicht net zo belangrijk, praat met je buren zo plat als het kan!

Gasten

Betty Wassink zal het publiek door deze bijzondere avond loodsen. Ze is is geboren in Winterswijk en opgevoed met het Winterswijks dialect. Voor sommigen misschien een verrassing, maar voor vele Achterhoekers een bekend fenomeen: elk dorp heeft een eigen versie van de streektaal! Betty is vele jaren werkzaam geweest op onderzoeksafdeling van Streekziekenhuis Koningin Beatrix, waar ze ervoer hoezeer de taal die je spreekt verbindend kan zijn. ‘Dialect’, zegt ze, ‘is gevoel van 'thuis' zijn’. Ook heeft ze tientallen jaren een camping gerund. Daar heeft ze genoten van de vele dialecten en accenten die er te horen zijn. Ze houdt – hoe kan het ook anders – muziek in de streektaal. Die liefde gaat verder dan luisteren alleen; ze heeft een aantal jaren meegewerkt aan het dialectprogramma Praoten & Rondgaon op de lokale radio. Ook is ze jurylid geweest voor de ‘Gelderse Kleiroze’, die tot vorig jaar werd toegekend aan het 'haevigste' streektaalliedje uit de Achterhoek en Liemers tijdens het streektaalfestival Plat Gespöld.

Jan Ottink is geboren en getogen in Rietmolen en woont al zo’n 40 jaar in Lochem. Van kinds af aan staat muziek centraal en schrijft en zingt hij zijn eigen liedjes in het Nedersaksich, het Twents-Achterhoekse ‘plat’.

Zijn eigen Jan Ottink Band bestaat inmiddels 35 jaar en dat wordt gevierd! Na deze dialectavond in Bredevoort speelt de band op 18 juli op de Zwarte Cross en is er een groots Jubileumconcert op zaterdag 27 september in schouwburg Amphion in Doetinchem. Hij bracht sinds begin jaren ‘90 een tiental albums en video’s uit. Jarenlang ook vormde hij met zangeres Dianne Marsman een succesvol singer-songwritersduo onder de naam ‘HaDieJan’. Hij won meerdere prijzen en onderscheidingen voor zijn bijzondere teksten en muziek. In 2015 won hij met het lied “Maak mie wakker” de Gelderse popprijs ‘Gelderse Roos’. In 2020 werd hij voor zijn grote verdiensten voor het Nedersaksisch koninklijk onderscheiden en in 2023 werd hij geridderd als streektaalzanger.

Jan Ottink is zelf geboren en getogen plattelander. Als boer en burger tegelijk bezingt hij ons bijzondere en veelkleurige land met energie, engagement, emotie en plezier. Hij speelt en zingt een breed scala van thema’s en muziekstijlen: geëngageerd, romantisch, vrolijk en soms ook om even goed over na te denken; van zacht en subtiel tot stevig swingend.

Ankh Gussinklo werd in 1947 in Lintelo geboren. Het schrijven van gedichten voor bruiloften en andere gebeurtenissen in de buurt is haar met de paplepel ingegoten; dat deed haar moeder namelijk veel. Toen Ankh een jaar of vijftien was, liet haar moeder haar die gedichten ook schrijven. Later schreef ze cabaretteksten en –liedjes voor de ‘Puntensliepers’, een groep, waar ze een jaar of tien mee door de Achterhoek getrokken heeft. Nog later ging ze met een tas vol verhalen en gedichten de boer op. Op deze avond kiest ze een aantal favoriete teksten uit om gloedvol voor te dragen.

Tot slot zijn we erg blij dat Joop Hekkelman wat komt vertellen over de prachtige taal zelf! Joop is opgegroeid tussen de koeien en werkte tot aan zijn pensioen jarenlang bij het Ministerie van Landbouw en Economische Zaken, waar hij zich onder ander bezighield met de communicatie over landbouwregelingen.  Hij schrijft al vele jaren verhalen in de streektaal. Die zijn gepubliceerd in enkele boekjes en opgenomen in verzamelbundels. Zijn werk is diverse keren bekroond. Wekelijks publiceert hij een dialectcolumn in de regio Deventer - Lochem - Zutphen. Hij is redacteur van het streektaalblad de Moespot en mede-organisator van ‘de Waeke van het Achterhoekse en Liemerse boek’, ter gelegenheid waarvan het verhalenboekje Flonkergood wordt uitgegeven. Regelmatig staat hij op het podium om zijn verhalen te delen met publiek. Hij geeft cursussen lezen en schrijven in de streektaal en werkt mee aan de cursus Achterhoek(s) van ECAL.